Marcin Molak: po naszej ostatniej rozmowie otrzymaliśmy wiele pytań dotyczących zachowku. Między innymi o to w jakiej wysokości przysługuje zachowek i jak go obliczyć. Dość często spotykamy się z takimi pytaniami szczególnie o to jak obliczyć wartość zachowku.

Mariusz Jaremko: ogólna zasada ustalania zachowku i jego wysokości jest następująca. Należy ustalić ilość osób uprawnionych do dziedziczenia po zmarłym, a następnie wartość przypadających im udziałów w majątku spadkowym. Uwzględniamy także to, czy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy.

Marcin Molak: co dzieje się dalej?

Mariusz Jaremko: wysokość zachowku to zwykle połowa wartości udziału przypadającego osobie uprawnionej do zachowku w przypadku, gdyby dziedziczyła ustawowo. Zatem dzielimy udział takiej osoby na pół i otrzymujemy wartość zachowku stanowiący podstawę do wyliczenia należnych kwot.

Marcin Molak: w jaki sposób obliczamy faktyczne kwoty do zapłaty?

Mariusz Jaremko: żeby to zrobić należy obliczyć substrat zachowku, czyli podstawę od której możemy wyliczyć kwotę, która faktycznie przysługuje siostrze. Sposób obliczenia substratu zachowku polega na ustaleniu czystej wartości spadku. Upraszczając składa się na nią wartość realnych aktywów, od której należy odjąć wartość długów spadkowych. Jednak musimy także uwzględnić w tych wyliczeniach po stronie aktywów wartość darowizn, które otrzymała osoba uprawniona do zachowku.

Marcin Molak: jak ustalamy wartość darowizn?

Mariusz Jaremko: wartość darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.

Marcin Molak: wracając do kwestii długów spadkowych, czym są takie długi?

Mariusz Jaremko:  pod pojęciem długów spadkowych należy rozumieć zadłużenie powstałe za życia spadkodawcy, które nie wygasa w chwili otwarcia spadku. Te długi mogą mieć swoje źródło np. w stosunkach zobowiązaniowych, których stroną był zmarły lub z zaległych podatków. Mogą one także wynikać z wymagalnych zobowiązań, w tym sądowych, kosztów procesu, kosztów komorniczych, itp. Można zresztą powiedzieć, że czym wyższe będą faktyczne długi zmarłego, tym niższa będzie wartość zachowku należnego osobie uprawnionej do zachowku.

Marcin Molak: jak wynika z naszych doświadczeń czasami długi zmarłego mają faktycznie dużą wartość.

Mariusz Jaremko: tak i możliwa jest również taka sytuacja, że długi spadkowe zmarłego przekraczają wartość aktywów spadkowych. W takim przypadku zachowek nie musi być wypłacany. Dlatego warto jest zweryfikować, czy zmarły nie posiadał innych zobowiązań, być może są jeszcze inni wierzyciele, którym był winny jakieś pieniądze, być może zmarły wystawił weksle, itp. Wszelkie takie długi oraz koszty procesu, koszty egzekucji komorniczych również należy uwzględnić.

Marcin Molak: teraz już możemy obliczyć wartość zachowku?

Mariusz Jaremko: tak. Otrzymany wcześniej udział należy pomnożyć przez substrat zachowku. Tworzy go, jak już powiedzieliśmy, czysta wartość spadku powiększona o darowizny doliczane do spadku minus długi. Uwzględnia się także zobowiązania podatkowe spadkodawcy, które mimo że nie wchodzą w skład spadku to ciążą na spadkobiercach oraz inne długi spadkowe, np. koszt pogrzebu i koszt postępowania spadkowego. Z tych powodów istotne znaczenie do ustalania wysokości zachowku  ma dokładne ustalenie wszystkich długów osobistych zmarłego oraz długów spadkowych.

Marcin Molak: z tego wynika, że samodzielne obliczanie zachowku jest ryzykowne.

Mariusz Jaremko: może nie tyle ryzykowne, co po prostu ustalając to samodzielnie można się pomylić lub pominąć jakie istotne kwestie. Wtedy tak naprawdę nie wiemy na czym stoimy. Dlatego warto skonsultować się z prawnikiem. Dzięki temu będziemy wiedzieć jakie kwoty wchodzą w grę i czego możemy się spodziewać jako uprawnieni do zachowku albo zobowiązani do jego zapłaty.

Marcin Molak: dziękuję za wyjaśnienia i rozmowę.

Marcin Molak