Marcin Molak: podczas rozmów z klientami Raportów Spadkowych często padają pytania dotyczące różnych kwestii prawnych. Otrzymujemy także pytania na nasz adres email. Dzisiaj chcę porozmawiać o jednym z takich pytań dotyczących zachowku. Siostra przyrodnia, córka ojca z pierwszego małżeństwa domaga się zachowku. Czy zachowek jej się należy?

Mariusz Jaremko: tak, siostrze należy się co do zasady zachowek. Siostra jest formalnie spadkobiercą zmarłego i o ile zmarły nie wyłączył jej możliwości uzyskania zachowku poprzez wydziedziczenie dokonane w testamencie to należy jej się zachowek. Zachowek należy się jednak siostrze pod pewnymi warunkami.

Marcin Molak: z czego to wynika?

Mariusz Jaremko: zachowek należy się zstępnym np. dzieciom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy. Prawo do zachowku służy tylko tym osobom z kręgu potencjalnie uprawnionych, które byłyby powołane do spadku z ustawy, a tak jest w tym konkretnym przypadku.

Marcin Molak: czy to oznacza, że siostrze przyrodniej, córce ojca z pierwszego małżeństwa należy wypłacić zachowek w pieniądzu?

Mariusz Jaremko: niekoniecznie w pieniądzu. Prawo do zachowku może być zaspokojone poprzez powołanie do dziedziczenia, zapis czy darowiznę. Jeśli tak się jednak nie stanie to siostrze przyrodniej jako uprawnionej przysługuje roszczenie o pokrycie całego zachowku. Warto jednak pamiętać, że istnieje ogólna zasada, iż nie są uprawnione do zachowku osoby, które są wyłączone od dziedziczenia tak jakby nie żyły w chwili otwarcia spadku. To osoby, które zrzekły się dziedziczenia, zostały uznane za niegodne dziedziczenia oraz te, które odrzuciły spadek. To oznacza, że w przypadku gdyby siostra jednak spadek odrzuciła, to nie przysługuje jej prawo do zachowku po zmarłym.

Marcin Molak: od kogo siostra przyrodnia może żądać zachowku?

Mariusz Jaremko: kierując się przesłanką realności otrzymanych korzyści ustawodawca postanowił, że głównym adresatem roszczenia o zachowek jest zawsze spadkobierca. Dopiero kiedy otrzymanie od spadkobiercy zachowku jest niemożliwe uprawniony może żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Trzeba pamiętać, że zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego siostra jako osoba uprawniona do zachowku musi wykazać, że nie może uzyskać zaspokojenia swego roszczenia od spadkobiercy jako osoby zobowiązanej, a dopiero następnie może zażądać całej lub części kwoty zachowku od obdarowanego, który otrzymał darowiznę.

W niektórych przypadkach odpowiedzialność obdarowanego względem uprawnionego  ogranicza się do wzbogacenia będącego skutkiem darowizny najczęściej w sytuacji, jeśli obdarowany sam nie jest uprawniony do zachowku lub nie dziedziczy po zmarłym.

Podsumowując trzeba stwierdzić, że istnieje zasada dochodzenia przez osobę uprawnioną do zachowku przysługującego jej roszczenia w pierwszej kolejności przeciwko spadkobiercom zmarłego, w drugiej kolejności w stosunku do osób, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, w trzeciej natomiast do osoby obdarowanej.

Marcin Molak: czy to oznacza, że zawsze należy się uprawnionemu zachowek?

Mariusz Jaremko: nie zawsze. Odpowiedzialność obdarowanego względem siostry jako uprawnionej ogranicza się do wzbogacenia będącego skutkiem darowizny, chyba że obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, wtedy ponosi odpowiedzialność względem innych uprawnionych do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Jakkolwiek skomplikowanie to brzmi możemy to zawsze ustalić i wyliczyć. Tym między innymi zajmujemy się w Raportach Spadkowych.

Marcin Molak: dziękuję za wyjaśnienia i rozmowę.

Marcin Molak